Archiwa: Historia - Lipnica Murowana

14 wrz

Wyimki z historii – w dymnej chacie.

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Kultura, jej dzieje, rozwój i prawa nią rządzące, stanowią przedmiot zainteresowań wielu dyscyplin nauki, w tym nauk etnologicznych. Różne jej przejawy i aspekty badają etnografowie, etnolodzy, antropolodzy kultury — niegdyś określani mianem ludoznawców. Nie byłoby dziś możliwości odnieść się do naszej przeszłości kulturowej, gdyby nie właśnie ich prace badawcze. Chętnie dziś sięgamy po opisy starych zwyczajów, interesuje nas sposób i dawne warunki życia, ciekawi nas w końcu obyczajowa przeszłość naszych przodków. Zwróćmy się zatem do starych notatek i dowiedzmy się jak to drzewiej w Lipnicach i Rajbrocie bywało, to także część naszej historii. Oświetlenie w dawnych czasach na terenie Lipnic…

09 wrz

Elżbieta królowa polska i węgierska miastu Lipnicy nadaje prawo magdeburskie.

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Oryginał tego aktu jest nieznany, jednakże w Metryce Koronnej znajduje się odpis nadania uwierzytelniony przez króla Zygmunta Starego 7 stycznia 1528 r. w Piotrkowie. Tak jak i dokument poprzedni (akt lokacji) znajduje się on w wydanym przez J. Kurasia zbiorze dokumentów. Zbiór dokumentów małopolskich z lat 1257 – 1420. Oryginały nie zachowały się, bo można sądzić, iż dzierżawcy lipnickiego starostwa niegrodowego, a realnie rzecz biorąc „właściciele”, z uwagi na zadłużenie polskich władców w stosunku do Kmitów (zastaw na Lipnicy) przejęli akty nadań królewskich (Łokietka z 12 III 1326 r. oraz Elżbiety z 9 IX 1379 r.). W lustracji przedstawicieli sejmu…

26 sie

Przyczynki historyczne – Woda na młyn

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Młyn, bez którego dawniej nie mogła się obejść żadna osada, pojawia się w dziejach Lipnicy równocześnie z aktem założycielskim wydanym w roku 1326. Ów akt mówi, iż zasadźca (tu wójt) otrzymuje między innymi wieczyste prawo budowy młynów. Stan młynarstwa w Lipnicy możemy prześledzić w różnych zapisach i dokumentach jakie wytworzono na przestrzeni dziejów miasteczka. Pierwsze wzmianka o istnieniu młyna (młyn wodny) w Lipnicy pochodzą z roku 1392, mowa w niej o Janie młynarzu z Lipnicy. Kolejne informacje o młynie pochodzą z lat 1395 i 1420. Więcej o lipnickim młynarstwie dowiadujemy się z dyplomu wydanego w 1457 r. Mowa w nim…

22 lip

Legionowe wspomnienia – My Pierwsza Brygada (3)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Drogę bojową I Brygady Legionów, która wiodła przecież też przez Lipnicę Murowaną, Lipnicę Dolną i Górną oraz Rajbrot, opisują jeszcze dwaj inni oficerowie legionowi. Jednym z nich był Tadeusz Kasprzycki, naonczas w sztabie I Brygady. Porucznik, a potem kapitan Kasprzycki w swoim dzienniku* pisze: 29 XII, Lipnica Murowana Pod wieczór 26 XII wymaszerowaliśmy z Wróblowic do Zakliczyna, marsz oddzielnemi bataljonowemi kolumnami od 6 do 10 wieczór. Następnego dnia przez Czchów do Lipnicy Murowanej i Górnej. Kwatery: Lipnica Murowana - sztab we dworze, saperzy, sanitarjat Lipnica Górna - 1 pułk, 2 pułk, V i VI bataljony Rajbrot - kawalerja Pogoda…

11 lip

Przyczynki historyczne – dzieje jednego znachora

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„Doktor” Pietrek Działo się to w okresie międzywojennym, w czasach gdy dostęp do lekarza, zwłaszcza na wsi, był ograniczony odległością i kosztami. Tytułowy znachor doktor Pietrek (Piotr Piechowicz 1862 - 1941) „ordynował” w Iwkowej, lecz pacjentów miał nie tylko wśród miejscowych, przybywali do niego także z szeregu okolicznych miejscowości, także z Lipnic. Chcieli się u niego leczyć nie tylko z uwagi na wspomniane już ograniczenia w dostępie do fachowej medycyny, lecz co liczyło się w tej praktyce najwięcej – był skuteczny. Nie znałem osobiście „doktora”, nie było mnie wtedy na świecie, ale jego sława trwała jeszcze długo po wojnie i…

04 lip

Ród Ledóchowskich i ich dwór – „avorum respice mores”

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Od Wołynia do Lipnicy Rodzina Ledóchowskich obecna w Lipnicy przez 90 lat, nadała jej wyraziste znamię, a ich dwór, choć nie przez nich zbudowany, zyskał powszechne miano „Dworu Ledóchowskich”. Historia rodu czy może legenda, siega wieku X, czasów księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego. Protoplastą rodu miał być woj książęcy Halka, który otrzymał od księcia za swe męstwo i zasługi, herb o nazwie „Szaława” (Saława) z trzema krzyżami w tarczy i ręką z mieczem powyżej. Ród Halków ale już jako Ledóchowscy, wiąże się z Nestorem Halką, który za wyświadczone zasługi dla Korony otrzymał z rąk króla Kazimierza Jagiellończyka nadanie w roku 1457…

01 lip

Lipniczanie wznoszą pomnik św. Szymonowi

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„W imię Boże. Amen. Działo się to w mieście Lipnicy Murowanej, roku Pańskiego Tysiąc Dziewięćsetnego Trzynastego, dnia piętnastego Czerwca, a to w czwartą Niedzielę, po Święcie Bożego Ciała. Na Stolicy Apostolskiej zasiadał jego Świątobliwość Papież Pius X; panował mądry i dobrotliwy Monarcha Franciszek Józef I, Cesarz Austrii, Król Węgier, Wielki Książę Krakowski itd. itd.; na Stolicy Biskupów tarnowskich zasiadał Najprzelebniejszy Ksiądz Leon Wałęga; Namiestnikiem Cesarza był Jego Ekscelencya Witold Mora Korytowski; Laskę Marszałkowska Kraju dzierżył w swej dłoni Jaśnie Wielmożny Adam hrabia Gołuchowski; Starostą Powiatu bocheńskiego był Jaśnie Wielmożny Jan Veitze; Marszałkiem Powiatu Jaśnie Wielmożny Rejent Antoni Hanusz; Parafią rzymsko-katolicką…

24 cze

Ochronka w Lipnicy Murowanej

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Idea wybudowania ochronki i zabezpieczenia tym samym bezpiecznego pobytu lipnickim dzieciom na czas pracy ich rodziców, pojawiła się stosunkowo dość wcześnie, na przełomie XIX i XX w. Za ojca tego pomysłu, uznać należy lipnicką młodzież z późniejszym księdzem ojcem redemptorystą Aleksandrem Piotrowskim. Znaczne wsparcie otrzymali od księdza rodaka Tomasza Siemka, silnie związanego z rodzinną ziemią, wielkiego czciciela św. Szymona z Lipnicy, a ówczesnego proboszcza w sąsiedniej Tymowej. W 1902 r. poparł on czynnie myśl założenia ochronki, dalsze starania w tym celu czynił także lipnicki proboszcz, ks. Stanisław Gajewski. Przyszło jednakże czekać by budowa tak potrzebnego Lipnicy obiektu znów odżyła. Wspomina…

16 cze

Legionowe wspomnienia – My Pierwsza Brygada (2)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„4 stycznia Wieczorem – Obywatel Śmigły przyniósł między innymi papierami nominacje na poruczników: Dąbrowy i moją. Przyjmuję chorych codziennie od 12 – 1, niestety, w zimnej sali szkoły. Nie ma drzewa do palenia. [...] 6 stycznia Trzech Króli, ale po niczym tego nie znać! [...] Dostałem dziś kawaleryjski sztucer – „mannlicher 90” . [...] Żołnierze po domach urządzili się bardzo dobrze i czysto. Ciepło, słoma uporządkowana, ponakrywana kocami lub płótnem namiotowym. Tylko sala przyjęć chorych w szkole zimna. Otrzymujemy od rodaków podarki, które były przeznaczone na gwiazdkę. Ja dostałem też paczkę z napisem: „Szczęść Boże, Żołnierzu Polski, Tobie i Twemu…

09 cze

Historia w relacjach podróżników

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Nasze dzieje możemy odtwarzać sięgając do różnych źródeł, tym razem odwołajmy się do podróżniczych relacji. Malownicze krajobrazy i spuścizna dziejowa ziemi lipnickiej skłaniała wielu XIX-to wiecznych podróżników i krajoznawców do odwiedzenia tych okolic. Przekazywali zebrane tam wieści, poprzez czasopisma, literaturę czy twórczość plastyczną. Rzeczywistość w cesarsko – królewskiej Galicji zastygła w siermiężnym bezruchu, a o każdej bez mała czynności, decydował pismem i pieczęcią cesarsko - królewski urzędnik. Pogłębiało to społeczno – gospodarczą zapaść polskie wsi, z której wydawało się nie było wyjścia. W tej to aurze, poczytne wówczas czasopismo „Kłosy” (Czasopismo Ilustrowane Tygodniowe, wydawane w Warszawie, ale gazeta ukazywała się…

25 maj

Legionowe wspomnienia – My Pierwsza Brygada (1)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„ ... My pierwsza brygada strzelecka gromada Na stos rzuciliśmy nasz życia los Na stos na stos! ...” Poszukajmy w dziejach walk I-szej wojny światowej lipnickich wątków związanych z formacją Legionów Polskich. Wpierw zaglądnijmy na lipnicki cmentarz wojenny oznaczony numerem 299. Wśród towarzyszy broni obu walczących stron, spoczywają i Polacy - żołnierze Legionów. Henryk Halski oraz Józef Salski. Józef Salski był podoficerem Legionów, mając lat 18 zginął w walce o wolność ojczyzny. Ich historię podaje też: (http://bochenskiedzieje.pl/zrodla/wycinki-prasowe/283-groby-legionistow-pilsudskiego-w-lipnicy) Swój chrzest bojowy żołnierze I Brygady Legionów przeszli w okopach na wzgórzach Pogórza Rożnowskiego nad Białą Dunajcową. Tam nad Łowczówkiem, w dniach 22…

10 maj

Szpital Świętego Krzyża – Dom Ubogich w Lipnicy Murowanej

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Nie ma już tej budowli i związanych z nią zdarzeń. Historia dotyczy jednej z niezbędnych w życiu miasta instytucji, jaką był u jej zarania miejski szpital. Szpital – hospicjum (z łac. hospital), instytucja ta znaczyła wówczas całkiem co innego niż współcześnie, bowiem ówczesne szpitale były w zasadzie przytułkami dla ludzi bezdomnych, ubogich. Tak też je później oficjalnie nazywano - dom ubogich. Generalnie opiekę nad biedakami i chorymi sprawowały zakony, w tym dziele usłużny był zakon franciszkanów, a zwłaszcza wywodzący się z tego zgromadzenia bernardyni. Dość wspomnieć o charytatywnej działalności świętego ziomka, bernardyna o. Szymona z Lipnicy, o którym pamięć w…

25 lut

O lipnickich cmentarzach – szkic historyczny (5)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Cmentarz wojenny nr 299 Do Starego Cmentarza jak już wspomniano przylega kwatera cmentarza z I-szej wojny światowej, jest on niewielki i skromny w stosunku do innych cmentarzy urządzanych przez Oddział Grobownictwa Wojennego okręgu wojskowego „Galicja Zachodnia”. Cmentarz zajmuje powierzchnię prostokątną o bokach 14,5 x 13 m, ogrodzoną betonowymi słupkami i ciągiem stalowych rur. Cmentarna architektura sprowadza się do ogrodzenia i mogił, które to projektował Franz Stark austriacki architekt wojenny. Bramę wejściową stanowi metalowy łańcuch rozpięty między betonowymi pachołkam, nagrobki również wykonane są z betonu, a wieńczą je ażurowe żeliwne i kute prętowe krzyże. Grobów pojedynczych jest 8, zbiorowych 13, spoczywa…

08 lut

Historia w nazwach zapisana (3)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Nazwy miejscowe o których rozprawiamy, odnaleźć można w starych dokumentach hipotecznych, mapach czy planach katastralnych, no i oczywiście w pamięci mieszkańców. Jak już wspomniano, zastąpiły je niekiedy nazwy nowe powstałe w sposób urzędowy, bądź to wprowadzone przez kolejnych ich użytkowników. Ale do odwiedzenia pozostało nam jeszcze kilka miejsc o nazwach trwających z dawien dawna. Za Dworem – Nad Piekarskim Potokiem rozciąga się rolniczo-leśny obszar dawnego majątku Ledóchowskich, nazywa się go potocznie Za Dworem. Teren ten był w różnych okresach czasu ze zmienną intensywnością wykorzystywany, służył też jako teren rekreacyjny dla mieszkańców Lipnicy. Płynący tu górski strumień odsłonił w stromym zboczu…