Archiwa: Historia - Strona 2 z 3

01 lut

Przyczynki historyczne: Powinności w czas wojny – wybraniectwo.

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Czasy rycerskie Określone w akcie lokacji miasta Lipnicy powinności obronne na rzecz Królestwa, odnosiły się w zasadzie do urzędu wójta. Miał on w razie królewskiego wezwania stawić się konno i z włócznią. System wici, czyli powoływanie rycerzy (szlachty) wraz ze zbrojnymi pocztami trwał w Rzeczypospolitej bardzo długo. Wpierw rozsyłaniem wici zarządzał król, od 1454 r. prawo to przeszło na sejmiki ziemskie i ostatecznie na sejm walny. Gdy zmobilizowane w ten sposób siły były zbyt małe w stosunku do potrzeb wojennych, dokonywano w miarę możliwości skarbu królewskiego, płatnych zaciągów w ościennych krajach. Obowiązek świadczeń na rzecz obronności kraju miały też świadczyć…

25 sty

Lipnica Murowana, Historia znana i nieznana – Dokumenty hipoteczne

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Obok dokumentów uznawanych jako historycznie znaczące czy unikalne, z dziejowego punktu widzenia są też dokumenty „mniej” ważne, a przez to mniej znane. Te niżej zaprezentowane są dokumentami pochodzącymi ze zbiorów prywatnych i dotyczą spraw związanych z kupnem i sprzedażą czy też przekazywaniem gruntów, to taka „mała” historia. Wszystkie te dokumenty związane są z jedną z lipnickich rodzin. Rozpiętość czasowa poniżej prezentowanych dokumentów wynosi 90 lat. Wystawiano je w okresie 1824 – 1914 r. Pisownia w oryginale. Najstarszym z tych dokumentów jest „Zapis” pochodzący z roku 1824 dokonany przez Jana i Rozalię Piechowiczów mieszczan lipnickich. Dokument obwieszcza, iż działo się to…

11 sty

O lipnickich cmentarzach – szkic historyczny (4)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Cmentarze epidemiologiczne Dzieje te przesłonięte są już zasłoną zapomnienia, medycyna, epidemiologia poradziły sobie w zasadzie z masowymi zgonami, których przyczyną były choroby zakaźne. Kto wie, czy na przestrzeni wieków nie zebrały one większego żniwa wśród mieszkańców miast i wsi niż bezpośrednie działania wojenne. Trudno to teraz rozsądzić gdyż one prawie zawsze chodziły parami. Morowe powietrze, jak wcześniej nazywano epidemie, notowano od bardzo dawna, lecz odległość czasowa nie sprzyja dostatecznie utrwaleniu tych wydarzeń, a miejsca pochówków – przeważnie czynione ad hoc, mało kiedy zachowały się w topografii terenu. Jednymi z pierwszych znanych grzebalisk epidemiologicznych w obszarze Lipnic jest być może wzgórze…

05 sty

Historia w nazwach zapisana (2)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Nazwy miejscowe mają różne pochodzenie, część z nich swe miano zawdzięcza konfiguracji terenu, inne funkcji jaką pełniły, bądź przejęły je od nazwisk swych właścicieli. Niektóre z nich są nadal w powszechnym używaniu, ale niektóre pozostały jedynie w pamięci nielicznych. Poznając Lipnicę Murowaną obok zabytków, wspomnień niegdysiejszych wydarzeń czy ludzi, poznawajmy także nazwy, które powstawały wraz z jej historią, mogą one nam wiele o przeszłości powiedzieć. Nowe Miasto – nazwa przypisana do obszaru, który miał stać się miejscem nowej lokalizacji miasta (część dawnego Przedmieścia Dolnego) po spaleniu się jego zabudowań w wyniku pożaru w 1828 r. Miejsce to ofiarował mieszczanom lipnickim…

17 gru

O lipnickich cmentarzach – szkic historyczny (3)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„Nowy” cmentarz Wyczerpanie się miejsca na „Starym” cmentarzu skłoniło ówczesnego proboszcza ks. Józefa Kozieję do założenia nowego cmentarza. Powstał on w 1922 r. na gruntach plebańskich zajmując powierzchnię 1, 29 ha. Cmentarz poświęcono w dwa lata później zwąc go dla odróżnienia „Nowym”. Pierwotnie otoczony był głogowym żywopłotem, posiadał też kostnicę, a nasadzone tuje wytyczyły cmentarne aleje. Cmentarz znajduje się przy wylotowej drodze w kierunku Muchówki. W latach 90-tych XX w. za proboszczostwa ks. St. Wiśniowskiego, postawiono na nim kaplicę cmentarną z katakumbą w miejsce drewnianej kostnicy, a cmentarz otoczono kamienno-żelaznym ogrodzeniem. W 2004 r. staraniem kolejnego proboszcza ks. Z. Krasa…

10 gru

Z dziejów I-szej wojny światowej na terenie Lipnic i Rajbrotu

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Dla Lipnicy i okolicznych wsi, I-sza wojna światowa rozpoczęła się wraz z wkroczeniem w pierwszej dekadzie listopada 1914 r. w te okolice wojsk rosyjskich. Carskie armie posuwały się szybko na zachód docierając wkrótce aż pod sam Kraków. Po zatrzymaniu rosyjskiej ofensywy, siły austriackie wsparte jednostkami pruskimi wykonały 2 grudnia uderzenie od południa, z rejonu Limanowej. Po ciężkich bojach, wojska austriackie i pruskie wspomagane przez polskich legionistów z I Brygady pod dowództwem kapitana Norwida dotarły w rejon Rajbrotu. Tu przez kilka kolejnych dni toczyły się krwawe zmagania o górę Kobyłę, Żarnówkę i strefę drogi Muchówka – Leszczyna. Pośród wzgórz, wąwozów tych…

23 lis

Historia w nazwach zapisana (1) – Lipnica Murowana

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Lipnica Murowana – stosunkowo niewielka przestrzeń, zaledwie 3,24 km², a ileż mieści w sobie miejsc sięgających nieraz głęboko w przeszłość, niejednokrotnie obdarzonych oryginalnymi nazwami nawiązującymi do swego położenia czy zdarzeń jakie tu niegdyś zaistniały. Zacznijmy od nazwy pierwotnej, pojawia się ona w zapisie po raz pierwszy pod rokiem 1325 wraz z wykazem świętopietrza z miejscowej parafii, parafii Lipnik. Ale już wkrótce, rok później w akcie lokacyjnym wystawionym przez króla Władysława Łokietka dla zasadźcy wznoszonego nieopodal miasta (na bazie dotychczasowej osady), pojawia się nazwa Lypnycza. W tej formie występować będzie jeszcze długo (choć różnie pisana) aż do roku 1445, kiedy to…

16 lis

O Lipnickich cmentarzach – szkic historyczny (2)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

„Stary” cmentarz W 1930 r. zlikwidowano ostatecznie cmentarz przy kościele św. Andrzeja niwelując wszystkie ziemne mogiły. W połowie lat 50-tych XX w. gdy zakładano na kościele św. Andrzeja piorunochron, jak również podczas późniejszych prac gazyfikacyjnych, odkopano przy fundamentach szereg kości i czaszek ludzkich natrafiając na dawne pochówki. Założony przy kościele św. Leonarda w początkach XVIII w. „nowy” wówczas cmentarz, pokrywał się zwolna coraz liczniejszymi mogiłami. Nie zachowały się groby z tego wczesnego okresu, sądzić należy iż były to w większości mogiły ziemne, samoistnie niwelujące się wraz z upływem czasu. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą dopiero z połowy XIX w., otaczają one…

30 paź

O lipnickich cmentarzach – szkic historyczny (1)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny, te święta przywołują na myśl cmentarze, na których spoczywają bliscy nam zmarli. W tych właśnie dniach jesteśmy tu szczególnie obecni, także modlitwą i pamięcią. By zacząć historię lipnickich cmentarzy cofnąć się trzeba w dość odległe dzieje, ku początkom osadnictwa na terenie Lipnic. W znaleziskach z różnych okresów prehistorii, odnaleziono też naczynia będące niegdyś urnami popielnicowymi, tę ich tu obecność uznać możemy za pierwszy lipnicki cmentarz, a z pewnością za jego pierwotne stadium. Potwierdzenie istnienia zorganizowanego osadnictwa na terenie Lipnic pochodzi dopiero z połowy XII w. i związane jest to z budową pierwszego kościoła i ustnej…

24 sie

Z dziejów lipnickiego garncarstwa – nie święci garnki lepią

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Historia ta sięga XV w., w rozkwitającej się gospodarczo Lipnicy powstawały pierwsze cechy rzemieślnicze, wśród nich poczesne miejsce wypracowuje sobie cech garncarski. Pierwszym znanym lipnickim garncarzem był niejaki Bartłomiej, którego wspominają kroniki dwukrotnie, w roku 1490 i w 1499. W 1578 r. król Stefan Batory zatwierdził przywileje dla cechu garncarskiego, potwierdzając w nich równocześnie założycielskie statuty. W przywileju tym obniża król lipnickim garncarzom (kopiącym glinę na gruntach miejskich) czynsz roczny płacony na rzecz miasta z dotychczasowych 12 groszy, na groszy 6. Wiek XVI to okres intensywnego rozwoju rzemiosła ceramicznego w Lipnicy Murowanej, w połowie XVI w. w Lipnicy praktykowało aż…

23 cze

Historia zapisana w fotografii – Drzewiej w Lipnicy (2)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Nieco wolniej w odróżnieniu od substancji urbanistycznej dokonywały się przemiany w ludzkiej mentalności. Wytworzony od stuleci typ niezależnego, honornego lipnickiego mieszczanina, utrzymywał się jeszcze do czasów powojennych (do lat 50-tych XX w.), mimo zmiany statusu miasta na wieś (1934 r.), utraty przywilejów i powszechnego zubożenia tej odchodzącej w przeszłość warstwy społecznej. Fotograf lat 30-tych XX w. uchwycił współczesnych temu czasu mieszkańców Lipnicy, sceny z różnych ich zachowań i wydarzeń Cykl zdjęć będących w Narodowym Archiwum Cyfrowym, uzupełniam szeregiem reprodukcji pochodzących z różnych innych okresów i w różnych miejscach prezentowanych. Poznajmy swych przodków, może nie mamy ich w domowych albumach. Fotografie…

30 maj

Historia zapisana w fotografii (1) Drzewiej w Lipnicy

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Drzewiej w Lipnicy Fotografia, to dzięki światłoczułej kliszy utrwalającej niegdysiejszą czasoprzestrzeń, możemy przenieść się teraz do dawnej Lipnicy, krajobrazów i żyjących tam ludzi, po prostu zobaczyć Lipnicę sprzed lat. Starsi zachowali ją w pamięci, młodsi mają okazję zobaczyć Lipnicę ujętą obiektywem w I-szej połowie XX w. Biegły wieki wydarzeń i szli ludzie do świata, Wiele spełniło się marzeń, legenda z prawdą się splata. I mówić by i tęsknić o wiekach co minęły I co się mogło zdarzyć, a co ze sobą wzięły. * Z wczesnego dzieciństwa Lipnicę zapamiętałem jako gąszcz starych, drewnianych domów, starających się utrzymać stosowny ordynek przynależny średniowiecznym…

25 maj

Z dziejów szlaku węgierskiego, na styku historii i legendy. O rozbójnikach z lipnickich i iwkowskich lasów

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Mówi się, że „lgną jak muchy do miodu”, powiedzenie to pasuje jak ulał do szlaku węgierskiego, zwłaszcza w jego pogórskim odcinku między Lipnicą, a Iwkową, na którym miód, to kupcy ze swymi towarami, a muchami, rozbójnicy tu często grasujący*. W temacie tym autentyczne wydarzenia często przeplatają się z legendą, pogłębiane dodatkowo przez odległość czasową i wyobraźnię ludzkich przekazów. Niezaprzeczalnym faktem jest to, iż kupcy ze swymi towarami stanowili łakomy kąsek dla różnej maści łotrzyków chcących się bogacić tanim kosztem. Im bardziej szlak zagłębiał się w lasy Pogórza, tym częściej pojawiał się w jego historii wątek zbójecki. Droga wiodła górami…

23 kwi

Historia ze starej mapy i kronikarskich zapisów (3)

Lipnica MurowanaHistoria, wpislip

Z Lipnicy do Iwkowej szlakiem węgierskim Do czasu powstania mapy Miega krajobraz sieci osadniczej i infrastruktury terenowej zmieniał się stosunkowo powoli i w nieznacznym stopniu. Stan uchwycony mapą z lat 80-tych XIX w., uznać można za reprezentatywny do całego okresu funkcjonowania szlaku węgierskiego. Istotne zmiany jakie zaszły w krajobrazie osadniczym okolic Lipnicy Murowanej nastąpiły dopiero w połowie XIX w, stan ten prezentuje kartograficzne odwzorowanie ziemi wykonane w latach 1861 – 64. Utrzymuje się ono w zasadzie do czasów nam współczesnych bez większych zmian. Po dotarciu do Lipnicy Murowanej, trasa traktu węgierskiego wnikała w obszar miasta zamkniętego murami obronnymi. Jego ciąg…