Historia w nazwach zapisana (3)

Nazwy miejscowe o których rozprawiamy, odnaleźć można w starych dokumentach hipotecznych, mapach czy planach katastralnych, no i oczywiście w pamięci mieszkańców. Jak już wspomniano, zastąpiły je niekiedy nazwy nowe powstałe w sposób urzędowy, bądź to wprowadzone przez kolejnych ich użytkowników. Ale do odwiedzenia pozostało nam jeszcze kilka miejsc o nazwach trwających z dawien dawna.

Za Dworem – Nad Piekarskim Potokiem rozciąga się rolniczo-leśny obszar dawnego majątku Ledóchowskich, nazywa się go potocznie Za Dworem. Teren ten był w różnych okresach czasu ze zmienną intensywnością wykorzystywany, służył też jako teren rekreacyjny dla mieszkańców Lipnicy. Płynący tu górski strumień odsłonił w stromym zboczu Duchowej Góry zwanej wcześniej Szubienicą, skalne, piaskowcowe ławice. Przydają one temu miejscu krajobrazowego uroku. Spod ich ścian tryska nawet krynica wody – źródło ujęte formą studzienki, oddaje nieprzerwanie smaczną, zimną wodę. Ciąg dolinny polanki otoczonej mieszanym lasem kończy się mroczną paryją,  przed którą wznosi się kapliczka – grota z figurką Matki Bożej. Jej tu obecność jest echem wydarzeń zaistniałych tu około 150 lat temu. Tradycja przekazuje wydarzenie, którego świadkiem był pracownik dworski. Na rosnącym tu niegdyś dębie objawiła się mu Matka Boża. Miejsce to otoczone jest do dziś stałą opieką i modlitwą.

Pod Kościołem – określenie ulicy (dawniej była to ulica Gęsia) – zespołu domów położonych poniżej kościoła św. Andrzeja od strony północnej. Dawna ulica Gęsia powstała w miejscu fosy z wodą, która została zasypana w czasie likwidacji resztek murów obronnych.

Lipczonka – zwana też Lipconką, jest wzgórzem o wysokości 361 m npm wznoszącym się bezpośrednio nad Lipnicą Murowaną i Lipnicą Górną od strony północno-zachodniej.  Lipczonka stanowi ciekawą strefę widokową na dolinę Uszwicy i pas wzgórz rozciągających się na południowym horyzoncie. Szczyt wzgórza, jak i oryginalna, kamienna kolumna z krzyżem (jedna z tzw. kolumn lotników) leży już na terenie Lipnicy Górnej. Jest to zarazem jeden z przystanków szlaku św. Szymona. Przez Lipczonkę biegnie starożytny gościniec – szlak węgierski, obecnie droga lokalna do Nowego Wiśnicza.

Głębowy Dół – zespół palczasto ukształtowanych wciosów, tzw. paryj w obrębie wododziałowego grzbietu Lipczonki., po prawej stronie drogi z Lipnicy Murowanej do Nowego Wiśnicza. Jest to obszar podmokły z siecią wysięków tworzących lewobrzeżny dopływ Uszwicy. Z racji przepaścistych form terenu, zabagnień i gęstej roślinności jest to teren trudno dostępny. Głębowy Dół jest scenerią  jednej z lipnickich legend.

Rajbrocka Góra – fragment partii wierzchowinowych rozrogu Paprotnej opadających ku wschodowi, do doliny Księżego Potoku. Przez Rajbrocką Górę przebiega droga wojewódzka nr 966 Wieliczka – Tymowa. Nazwa związana jest z leżącym po sąsiedzku (od tej strony) Rajbrotem.

Bania – wypukłe zbocze wierzchowiny opadającej od północy ze wzgórza Paprotna w kierunku Lipnicy Murowanej, zamyka od północy dolinę Uszwicy w jej przełomowym odcinku. Wzgórze pokryte jest kępą lasu.

Suchy Pagorek – zakończenie jednego z bocznych, pokrytych lasem ramion Dominicznej Góry opadającej stromo w kierunku głębokiego wciosu strumienia, jest to rejon przełomu Uszwicy. Zbocze zachodnie posiada charakter urwiska, widoczne są w nim występy skalne. Jest to wzgórze przeciwległe do Bani.

Kramarzówka – niewielkie wzniesienie na przedpolu Dominicznej Góry, stanowi pas zrównania podgórskiego. Wzgórze w całości pokryte jest lasem sosnowym, jego wysokość wynosi 350 m. Szczyt wzgórza zajmują 3 ostańce piaskowcowe wykształcone w postaci niewielkich ambon, niegdyś tworzących jeden blok. Nazwa wzgórza wywodzona jest od kramarzy – wędrownych kupców.

Stawiska – mianem tym określano obszar wilgotny, najczęściej odnoszący się do podmokłych łąk. Stawiska położone są nad Księżym Potokiem u podnóża Rajbrockiej Góry, w rejonie mostu drogowego. Drugą taką nazwę nosi obszar położony nad potokiem, który przecinała polna droga prowadząca z centrum Lipnicy Murowanej w kierunku Wielkiej Drogi.

Pod Dębem – tak mówiło się na określenie drogi prowadzącej na Porzecze i dalej do Lasu Miejskiego, dla odróżnienia jej od drogi biegnącej Jazem. Za Księżym Potokiem, na niegdysiejszej skarpie Uszwicy (zmiana koryta) stał rozłożysty dąb, charakterystyczny element w ciągu tej drogi. W wyniku jej poszerzenia, skarpa została zniwelowana, nie zachowało się nawet miejsce po ściętym wcześniej dębie.

Zagumnie – nazwa obecnie martwa, zapewne z uwagi na to, iż istniejących tu niegdyś stodół  już nie ma (stodoła = gumno). Nazwa ta pojawia się na jednym z dokumentów hipotecznych z roku 1845 dotyczących kupna – sprzedaży pola. Dokonano w nim następującego zapisu: „Spuszczane stajanie znajduje się na terytorium miejskim Lipnickiem nad Stawiskami w Niwie Zagumnie pomiędzy sąsiednimi gruntami.” Sądzą po znanej nazwie – Stawiska, Zagumnie znajdowało się w rejonie Rajbrockiej Góry.

Zaprezentowane nazwy miejscowe odnoszące się do konkretnych miejsc w przestrzeni Lipnicy Murowanej, przynoszą nie tylko informacje, że istniały czy istnieją. Niosą z sobą wiele interesujących wieści o czasach, w których te nazwy powstawały i zaczynały żyć swoim realnym bytem. Wniosły do historii naszej małej ojczyzny informacje o stosunkach własnościowych, środowisku przyrodniczym, a także po części o dziejach żyjącej tu społeczności.

Zdaję sobie sprawę, iż nie wszystkie zaistniałe na przestrzeni historii Lipnicy Murowanej nazwy znalazły się wśród przez mnie przytoczonych. Każdy bowiem wychwytuje jedynie fragment swej czasoprzestrzeni, w której przyszło mu żyć i postrzegać. Ponawiam zatem apel  skierowany do Sz. P. Czytelników I-szej część artykułu. Dopisujcie kolejne znane Wam nazwy oraz historię jaka wokół nich się zapisała.

Tekst i zdjęcia: Czesław Anioł

By Lipnica Murowana

Lipnica Murowana to ziemia świętych, zabytków i palm