Dziedzictwo kulturowe

Znajdujący się w Lipnicy Dolnej dwór wystawił pierwszy właściciel dawniejszej królewszczyzny, wykupując ją od skarbu austriackiego (po I-szym rozbiorze Polski w 1772 r. wszystkie dobra królewskie przeszły na własność zaborcy). Poprzednikiem tego obiektu był stary drewniany dwór dawniejszych rządców, ostatnim jego gospodarzem był Jacek Brodziński (ojciec poety Kazimierza Brodzińskiego), który dzierżawił go wraz z folwarkiem od starosty F.J. Moszyńskiego. Dworu Brodzińskich już nie ma, był to obiekt drewniany, parterowy i stał bardziej na wschód od obecnego, bliżej rzeczki (Piekarski Potok). Kazimierz Brodziński tak później go opisał: „ ... Dwór, w którym ojciec mój mieszkał leżał w dolinie otoczonej rzeką niewielką,…

Lipnickie kapliczki Twaroga W poszukiwaniu kapliczek wykonanych przez T. Twaroga udajmy się teraz do Lipnic, Górnej i Dolnej. W ich obszarze odnaleźć można 5 kapliczek, są to kapliczki słupowe i figury krzyża. Lipnica Górna W 1878 r. „Teodorek” podjął się wykonania kapliczki w Lipnicy Górnej, zleceniodawcą była rodzina Wieciechów, Walenty i Julianna (Jolanta). Do kultu wiernych oddana została 15 października, jak skrupulatnie to zapisano na tablicy fundacyjnej. Kapliczkę – figurę z motywem Grupy Ukrzyżowania odszukać można w grupie lip, na skraju dolinnej drogi biegnącej przez wieś choć w oddaleniu od domostw. Tworzą ją posążki Matki Bożej Bolesnej i Marii Magdaleny,…

Prawdopodobnie pierwszą pracą Twaroga w kamieniu była kapliczka wykonana w roku 1858 w Rajbrocie, stoi ona do dziś przy drodze do Muchówki w przestrzeni pól i tła pobliskich lasów. Przy rajbrockich drogach Gdy droga biegnąca w stronę Muchówki opuści już dolinę Uszwicy i wejdzie w obszar masywu Paprotnej Góry, zobaczyć można po jej lewej stronie samotnie stojącą kamienną kapliczkę. Jest to bardzo prosta w formie kapliczka postumentowa z nastawą. W oddzielonym gzymsem zwieńczeniu zakończonym spiczastym daszkiem, znajduje się metalowy krzyż, a pod nim „Oko Opatrzności”. W dolnej części figury wykute są zaś we wgłębieniach płasko rzeźbione wizerunki  Matki Boskiej z…

Teodor Twaróg jako jeden z nielicznych rzeźbiarzy podpisywał swoje dzieła (oczywiście dłutem) następująco: „Majster Teodor Twaróg z Limanowy”, „Snycyrz Teodor Twaróg z Limanowy” lub „Snycyrz i malarz Teodor Twaróg z Limanowy, Malarz i snycyrz Teodor Twaróg z Limanowy. W poszukiwaniu autografu Na jednej z jego prac widnieje zaskakujący podpis: „Rzeźbiarz Teodor Twaróg z Krakowa”, chyba fantazja mistrza i chęć dowartościowania swej pozycji, skłoniła go do takiego podpisu. Pisał przecież też Teodor Twaróg z Limanowy choć tak nie było. Kapliczki swoje sygnował rytym napisem umieszczanym zawsze w dolnej części postumentów.  Teodorek wyjął dłuto I z mozołem ryt po rycie,  podpis złożył…

Przydrożne sacrum – nieodłączny element krajobrazu szczególnie jego wiejskiej przestrzeni, jest niekwestionowanym bogactwem polskiego dziedzictwa kulturowego. Znaków sakralnych nie sposób przeoczyć wędrując ścieżkami i drogami ojczyzny, są żywym świadectwem tysiąca lat wiary polskiego ludu. Z chwilą pojawienia się kapliczek i krzyży w krajobrazie i przestrzeni naszego życia, przyjęły one swoje drugie przesłanie – kulturowe, gdyż poza sferą wiary stały się także obiektami krajoznawczego poznawania. Podążając zatem „szlakiem” kapliczek T. Twaroga postrzegajmy je także jako dziedzictwo kulturowe, dzieło sztuki czy fragment lokalnej historii. Wśród zasobu przydrożnego sacrum, których dziesiątki trwają przy drogach i obejściach naszych dwóch parafii, każda z kapliczek jest…

Wielki polski dziejopis Jan Długosz ujął sylwetkę króla Władysława I tymi słowy: „Mąż dzielny umysłem i czynem, którego nie należy oceniać ze szczupłej jaką wziął od przyrodzenia postawy, ale z bohaterskiej duszy, co w niedużym lecz krzepkiem mieszkała ciele. Od młodości aż do zgrzybiałego wieku zachował czerstwość umysłu i ciała. Gdyby kto o nim sądzić chciał z jego wzrostu, nie znalazłby nawet postawy godnej rycerza: ale ciało jego szczupłe i drobna postawa, dla której nazwano go Łokietkiem, jakby łokieć ledwo trzymającym miary, uzacniała dusza wielka, nagradzając wzrost niski bohaterskiemi umysłu przymiotami.” Lipniczanie nie zapomnieli o władcy, który swymi niezwykłymi przymiotami…

Minęło już 57 lat, jak w Lipnicy Murowanej rozpoczęły ze sobą konkurować palmy w niezwykłym Konkursie Palm Wielkanocnych. Odległość czasowa tego wydarzenia skłania do wspomnień. Pragnę zatem przywołać z odległej przeszłości kilka obrazów, które zapisały się w mej pamięci. Od wczesnego dzieciństwa żyłem w kręgu wielobarwnych wstążek i wierzbowych bazi, z których powstawała rękami mego ojca palma, lipnicka palma. Nie były one wysokie, bo i gospodarstwo było małe. Posłużę się w tym miejscu słowami wiersza twórcy konkursu palm, pana Józefa Piotrowskiego: „Jeśli morgów dziesięć – dziesięć metrów palmy” - u nas nie było nawet pół. Zapewne inne gospodarstwa w okolicy…

Tradycja jako przejaw zachowań kulturowych przenika bezustannie w życie publiczne i prywatne, stając się w końcu obrazem tożsamości i odrębności obyczajowej lokalnych społeczności. Tradycja Obrzęd, tradycja - znamię czasów minionych, Tych czasów trwanie - co się odtwarza, Stając się życiem w stronach rodzonych, Świętych, świąt, roku pór i kalendarza. Lokalny obyczaj, swojszczyzna, miejscowy patriotyzm – pojęcia tworzące sens naszych małych ojczyzn. Te wartości dają najbardziej wyrazisty obraz przywiązania do swych ojcowizn, stając się zarazem jednym z najbardziej skutecznych środków patriotycznego wychowania, uczą przywiązania do rodzimego krajobrazu kulturowego i dziedzictwa przodków. Coraz częściej te zachowania - duchowe i materialne wartości zwące…