Nazwy miejscowe mają różne pochodzenie, część z nich swe miano zawdzięcza konfiguracji terenu, inne funkcji jaką pełniły, bądź przejęły je od nazwisk swych właścicieli. Niektóre z nich są nadal w powszechnym używaniu, ale niektóre pozostały jedynie w pamięci nielicznych. Poznając Lipnicę Murowaną obok zabytków, wspomnień niegdysiejszych wydarzeń czy ludzi, poznawajmy także nazwy, które powstawały wraz z jej historią, mogą one nam wiele o przeszłości powiedzieć.
Nowe Miasto – nazwa przypisana do obszaru, który miał stać się miejscem nowej lokalizacji miasta (część dawnego Przedmieścia Dolnego) po spaleniu się jego zabudowań w wyniku pożaru w 1828 r. Miejsce to ofiarował mieszczanom lipnickim właściciel folwarku i dworu hrabia Kazimierz Bzowski. Wystawił nawet w tym celu pomnik św. Floriana, który miał być centrum przyszłego rynku. Nowe Miasto nie powstało, odbudowało się na starym miejscu, na pogorzelisku. Zachowała się jedynie nazwa i napis na pomniku: „Na pamiątkę założenia rynku tego”.
Przedmieście – skrócona nazwa Przedmieścia Górnego, czyli część Lipnicy Murowanej położona poza linią murów obronnych, a przed miastem – bramą bocheńską. Rejon od budynku gimnazjum po Targowicę. Dawniej były tu grunty plebańskie, stały warsztaty i składy rzemieślnicze.
Na Jazie – nazwa ta obejmuje część Lipnicy Murowanej przy dawnej drodze z miasta w kierunku Lasu Miejskiego. Istniał tu niegdyś jaz na Uszwicy, z którego stawidło kierowało wodę do młynówki i ostatecznie na koło młyna położonego w zakolu rzeki. Rozlewisko powyżej jazu wykorzystywane było jeszcze w latach 70-tych XX w. jako lokalne kąpielisko. Na Jazie istniał ciąg stodół, tzw. ulica stodolna (stodoły lokalizowano poza zwartą zabudową miasta). Swoje gumna mieli tu gospodarze, których role zlokalizowane były w południowej części rolniczego obszaru Lipnicy Murowanej.
Las Miejski – płat lasu na południowych granicach Lipnicy Murowanej, podnóża Dominicznej Góry (granica z Rajbrotem). Stanowił niegdyś wspólną własność mieszczan lipnickich, obecnie Lipnickiej Wspólnoty Leśnej.
Księży Las – lub jak też mawiano Księże, stanowił część królewskiego nadania z 1326 r., jakie zapisano w akcie lokacji miasta. W przywileju tym jest mowa o 2 łanach dla plebana (parafii). Część tego obszaru stanowił las położony w południowej części przyznanych łanów, las ten położony był na wschód od Lasu Miejskiego, był, gdyż w wyniku reformy rolnej został upaństwowiony.
Szewskie Ogrody – nazwa stosowana na określenie pasa łąk (ogrodów) ciągnących się wzdłuż dolnego biegu Potoku Górzańskiego, po lewej jego stronie. Obszar ten był legatem (darowizną) na rzecz lipnickiego cechu szewców i garbarzy. Obecnie nazwa ta nie oddaje charakteru użytkowania tego terenu i statusu własnościowego.
Tamta Strona – północna część Lipnicy Murowanej o charakterze ulicówki. To osiedle rozwinęło się na obszernym spłaszczeniu terenowym powyżej doliny Potoku Górzańskiego, ponad Szewskimi Ogrodami. Z racji swego położenia zwą go także Zarzeczem, oraz co jest nazewniczo błędne – Powiślem (Wisły nigdy tam nie było).
Gliniki – część dawnego Przedmieścia Górnego, obszar ten rozciąga się po prawej stronie drogi do Nowego Wiśnicza. Jak sama nazwa wskazuje, jest to rejon występowania złoża gliny (krzemian glinowy o barwie czerwonej). Dawne grunty miejskie skąd liczni lipniccy garncarze pobierali surowiec na swe słynne wyroby. Złoże gliny jest nadal eksploatowane, chociaż na innych zasadach i prawie własności. Na Glinikach wzniesiono drugi lipnicki zespół stodół (ulica stodolna), istnieje tu jeszcze po dziś dzień kilka tego typu budowli. Zapewne podzielą wkrótce los innych stodół nie doczekawszy się muzealnego uznania.
Targowica – obszar na Przedmieściu Górnym w sąsiedztwie Glinik, służył jako plac targowy, dokonywano na nim sprzedaży/kupna zwierząt hodowlanych. W późniejszym okresie czasu służył dla spędu bydła i trzody na skup kontraktowy.
Podlas – niewielki, liczący kilka domostw przysiółek w południowo-wschodnim obszarze Lipnicy Murowanej, dosłownie pod lasem. Nie mylić z Podlesiem, z którym sąsiaduje za ścianą lasu, a leżącym już w Lipnicy Dolnej. Osiedle zajmuje stok wzgórza opadającego w kierunku Uszwicy.
Porzecze – Nazwa nawiązująca w sposób jednoznaczny do obszaru powstałego wskutek zmiany koryta, czyli po rzece. Obecnie koryto biegnie środkiem rozpoczynającej się tu kotliny erozyjnej Uszwicy. W rejonie tym planowany jest tzw. suchy zbiornik przeciwpowodziowy na Uszwicy. Współcześnie znajdują się tu pola uprawne, a także zarośla olchy szarej i łopianów porastające kamieniec.
Szpitalne – połać gruntu położona w północno-zachodnim zakątku Lipnicy Murowanej, od Glinik po Wielką Drogę. Początki zaistnienia tej nazwy sięgają roku 1492, kiedy to król Kazimierz Jagiellończyk uposażył fundację szpitala (domu ubogich) w 3 łany (rola i las), będące odtąd podstawowym zabezpieczeniem materialnym pensjonariuszy szpitala. Majątek szpitala w 1901 r. liczył już tylko 50 morgów i 858 sążni (tzw. austriackie sążnie kwadratowe), w tym 9 morgów lasu i 1 morgę nieużytków, reszta to role i parcele budowlane (domy i stodoły). Grunty te podzielone na różnej wielkości części były wydzierżawiane mieszczanom lipnickim. Szpitalne jako majątek domu ubogich istniał do roku 1953.
Ubocz – niegdyś niewielki przysiółek (dwa domy) położony w ustronnej okolicy, czyli na uboczu. Współcześnie już nie zamieszkały, prowadziła do niego polna droga przez Tamtą Stronę w kierunku Wielkiej Drogi (Granice).
Przycki – pochodzenie tej nazwy nie jest jednoznaczne, zapewne od słowa przyczynić, dodać. Był to nowo pozyskany teren (wykarczowany). Mianem tym określa się obszar ról przylegających do drogi prowadzącej do Borównej, położony na wschód od Wielkiej Drogi i Uboczy.
Wielka Droga – sporej wielkości przysiółek położony na północnych rubieżach Lipnicy Murowanej, graniczy z Borówną, stąd zwany też Granicami. Wielka Droga zajmuje wierzchowinowy ciąg wzgórza (boczne ramię Krasnej Góry). Nazwa odnosi się do znacznego oddalenia (około 3 km) od centrum Lipnicy Murowanej, czyli wielkiej drogi którą trzeba pokonać. Początki przysiółka sięgają czasu osiedlenia się 7-miu rodzin zagrodników na gruntach szpitalnych.
Tekst i zdjęcia: Czesław Anioł
