Kamień Grzyb na Bukowcu.
Na terenie W- L.P.K. znajduje się jeden rezerwat przyrody, jest nim rezerwat przyrody nieożywionej (ochrona częściowa) „Kamień Grzyb”. Rezerwat położony jest na terenie wsi Połom Duży, w nadleśnictwie Żegocina na północno – zachodnim stoku wzgórza Bukowiec, na wysokości około 380 m npm. Rezerwat został ustanowiony dla ochrony oryginalnej formy geomorfologicznej wykształconej w postaci grzyba, a stanowiącą wychodnię gruboławicowego, gruboziarnistego piaskowca warstw istebniańskich dolnych płaszczowiny śląskiej. Ochroną objęty został ponadto rozciągający się wokół ostańca, fragment cienistego lasu bukowego Fagus silvatica z domieszką sosny i modrzewia, jest to typ kwaśnej buczyny niżowej.
… Kamiennego grzyba postać skamieniała wypełnia skałą litą ostępy Pogórza,
Przez listowia ścianę, jego postać cała widnieje, ostaniec się z gąszczu wynurza. …
Skałka – grzyb stoi na brzegu erozyjnego obniżenia, ma wysokość około 8 m, składa się z trzona i kapelusza o obwodzie 24 m. Trzon ma wysokość 1,4 m i zbudowany jest z ławicy gruboziarnistego piaskowca zabarwionego żółtawo-rdzawym kolorem związków żelaza. Ten fragment piaskowcowej wychodni posiada liczne, a drobne warstwy, od kilku do kilkudziesięciu centymetrów grubości, są one silnie urzeźbione, co świadczy o mniejszej odporności tej ławicy i dało ostatecznie większe jej zniszczenie. Inna warstwa piaskowca buduje natomiast kapelusz, miąższość tej warstwy wynosi 2,5 m, jest to piaskowiec drobnoziarnisty. Choćby z racji swej budowy szybkość zachodzących tu procesów wietrzeniowych była wolniejsza. I w ten (tu uproszczony) sposób powstała forma grzyba.
Rezerwat w obecnym kształcie utworzony został w roku 1962, obecnie zajmuje obszar 1,51 ha.
Runo rezerwatu jest stosunkowo ubogie, występuje w nim: jeżyna, borówka oraz kilka roślin objętych ochroną, a to konwalijka drobnolistna, barwinek pospolity, widłak wroniec i storczyki.
Krajobrazowo-geologiczna atrakcyjność rezerwatu jest mocno nadbudowana elementami krajoznawczymi. Otóż na czapie grzyba i oderwanej jego części widnieje szereg napisów oraz daty 1706, 1709 i 1720. Napisy te odczytał w 1927 r. St. Fischer i stwierdził, że są to imiona zakonników dawnego klasztoru karmelitów w Wiśniczu, np. F. Rommualdus, F. Guilermus, F to frater, po łacinie brat. Jest też wyryty znak triskelionu (ślimacznice), element o starożytnym pochodzeniu. Niewątpliwie wiśniccy karmelici często odwiedzali pobliski, niezwykły obiekt. Napisy wyryte na oderwanym od czapy fragmencie płyty są odwrócone, po złączeniu północno-zachodniej ściany oderwanego fragmentu ze ścianą południową kapelusza, napisy wróciłyby do pierwotnego położenia.
Do kamiennego grzyba przylgnęła też ciekawa legenda, o której mowa jest o diabelskim pochodzeniu skałki.
… Przez świetliste ścieżki, przez legendy czary
Szlak wiedzie na wzgórze bukowe, przestronne.
Diabelskim ramieniem porzucone dary
Nie spadły, by zburzyć budowle zakonne …
Otóż podanie głosi, iż ową skałkę upuścił na ziemię, na pianie koguta diabeł niosący ją na zagładę wiśnickiego klasztoru.
… Ten głaz co dziś sterczy w Bukowiec wrośnięty,
Z rąk czarta się wymknął nie sięgając celu.
I dziś duma tylko jakby mnich zaklęty,
O prawdzie i baśniach i legendach wielu. …
Przez rezerwat przebiega niebiesko znakowany szlak turystyczny przecinający Pogórze Wiśnickie z Bochni do Tymbarku. Szkoda, że turyści nie doceniają unikalnego piękna przyrody, pokrywając „Kamień” swoimi bazgrołami.
Tekst i zdjęcia: Czesław Anioł
