12 marca 1326 r. król Władysław Łokietek wystawił osadzie nad Uszwicą zwaną Lipnik, dokument nadający jej prawa miejskie. Tenże wzorowany były na prawie średzkim (odmianie prawa niemieckiego). Oryginalny dokument nie zachował się do naszych czasów, przechowywany jest natomiast jego kolejny transumpt (odpis). Pierwszy odpis pochodzi z roku 1430 i został uwierzytelniony przez Mikołaja z Miechowa starostę krakowskiego. Odpis który tu zostaje cytowany, znajduje się w Archiwum Państwowym w Krakowie i pochodzi z 15 VI 1574 r., a został uwierzytelniony podpisem przez króla Henryka Walezego.
Dokument lokacyjny był formą kontraktu jaki król zawarł z niejakim Konradem, osadnikiem z krajów niemieckich, jego celem była zamiana wsi Lipnik (własność królewska), na miasto. Wytyczono powierzchnię (z lasem i zaroślami) wynoszącą 100 łanów frankońskich, w przeliczeniu na współczesną miarę powierzchni daje to obszar około 2 500 ha. Był to teren na lewym brzegu Uszwicy, wyżej położony niż zalewana często część prawobrzeżna. Zgodnie z ówczesnymi zasadami miasto zostało ukształtowane na klasycznym wzorze obowiązującym w owych czasach. Jego centrum stanowił rynek z wychodzącymi z niego w narożnikach parami ulic. Zabudowa mieszkalna została usytuowana w tzw. blokach, podzielonych z kolei na działki, a całkowity kształt miasta nawiązywał do ukształtowania terenu i przypominał zniekształcony owal.
Ten dokument szeroko otworzył drogę dziejową Lipnicy i zaważył na długo na losach tego królewskiego miasta.
Odpis aktu założycielskiego Lipnicy (tekst drukowany), znajduje się w wydanym przez J. Kurasia zbiorze dokumentów. Zbiór dokumentów małopolskich z lat 1257 – 1420. Przytaczam go w całości.
„In nomie Domini amen. Ut ordinatione (s) legitimas oblivioni dari, quae mater est erroris, aut In dubitationis voraginem per lapsus temporis non contingat, sagax et cautelosa provisio sapientis ipsas testimonio litterrarum et subseriptione testium roborare didicit et consuevit, proinde nos Wladislaus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarium Ceacouiae, Sandomiriae, Lanciciae, Cuiauiae Siradiaeque dux et dominus ad notitiam, tam praesentium, Guam futurorum volumus devenire, quod proventus et utilates regales pro commodo et utilatate nostra mulitiplicare cupientes et augere fideli nostre Conrado sculetto de Lypnycza civitatem de ipsa Villa ultra Bochnam iacentum facere, locare et curare iureTheuthonico, scilicet Noui Fori, quod Szredense vulgariter dicitur, praesentibus damus, concedimus et conferimus in his scripts. Ad quam civitatem ipse Conradus advocatus noster et cives ipsius centum mansos Franconicos, prout in privilegio priori continetur et silvam cum rubeto in excrescentis eorum pro utillitate et aedificiis civitatis in perpetuum habebunt et pacifice possidebunt. Ratione autem locationis suae praedictus Condradus advocatus noster cum suis legitimis haeredibus et successoribus quattuor mansos liberos de, ipsos centum mansis, tertium denarium de iudicio proventientemm macella carnium, bancas sutorum et pistorum, quodquod construere poterit et balneum cum molendinis, quodquod fecerit seu construxerit et piscibus in piscinis in perpetuum habebit libere et possidebit. Et ut praefatus advocatus noster et cives ac villani eo melius et facillius locare valeant ac suae locationis utillus suscipiant incrementum, ipsis ab omnibus nostris solutionibus, exactionibus, collectis, servitiis, angarii et perangariis, quaecumque sunt, aut quocumque nomie censeantur, a festo b. Michaelis archanieli proxime venturo ad tredecem annos inclusive damus, concedimus et conferimus plenam et omnimodam libertatem. Evoluta et elapsa ipsa libertata praedicit civ es et villani circa civitatem, solutiones et servitia debita et consueta, prout aliae civitates Theutonicales facere et exhibere tenebuntur nobis et nostris legitimis haeredibus et successoribus. De quibus omnibus solutionibus, tam in civitate, quam extra civitatem, ipse advocatus noster cum suis legitimis haeredibus semper sextum denarium habebit et possidebit ac pro nobis et nostris legitimis haeredibus quinque reservabit. Advocatus noster saepedictus nobis ad expeditionem infra terras cum lancea et uno spadone tenebitur ad defensionem terras deservire. Ecclesia vero in eadem civitaye duos mansos liberos ad honorem Dei Omnipotentis et causa divisi officii habebit et inperpetuum possidebit. De speciali autem gratia nostra ipsum advocatum rostrum, cives et villanos ipsius circa civitatem manentes ab omni teloneo per omnes terras regni nostri, ubicumque cum mercimoniis et rebus suis quibuscumque transirent, gratiose absolvimus in his scripts. In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem praesentem paginam conscribi fecimus et sigillo nostro robarari. Actum Cracoviae In die b. Gregorii papae, anno Domini millesimo tricentisimo vivesimo sexto, praesentibus his nobilibus nostris: Navogio Castellani Cracoviensi, Thomislao pallatino Sandomiriensi, Johanne Castellani Sandecensi, Zbigneo praeposito, Petro vexillifero Cracoiuensibus, Segneo Grotthonis filio dapifero Sandomiriensi, et allis Multi fidedignis. Datum per manus magistra Francisi praepositi Wislicensis et cancellarii Cracouiensis”.
W najbardziej istotnej części dokument ów ogłasza, iż: „…to świadectwo pisane: aby w rodzaju testamentu wzmocnić, w zgodzie ze zwyczajem (…) czyni się Lipnicę poniżej Bochni zlokalizowaną i chronioną prawem niemieckim, jak samo przez się rozumie z nowym rynkiem jak mówi średzkie prawo, teraz udzielamy i przekazujemy w tym piśmie …”
Czesław Anioł
