Św. Szymon z Lipnicy

Święty Szymon z Lipnicy jest jedną z tych postaci przeszłości, która swą osobowością znacząco wpłynęła na losy swej rodzinnej miejscowości i kształtuje nadal jej historię oraz postawy jego ziomków.
Od XV wieku trwa żywy kult Szymona z Lipnicy. Czcili go monarchowie, współbracia zakonni, wierni Krakowa i jego rodzinnej Lipnicy. Z upływem wieków i czynionych za przyczyną św. Szymona cudów, sprawianych łask, kult Szymona rozpowszechnił się na całą Polskę. Wraz z kultem i modlitwą do Szymona z Lipnicy, powstawały i materialne świadectwa jego czci. Ikonografia związana ze św. Szymonem z Lipnicy jest bardzo obfita. Jego imieniem święcone są kościoły, ołtarze, obrazy, figury, kapliczki, rozpowszechniane są dewocjonalia, prowadzone są nabożeństwa, układane są pieśni, modlitwy, legendy i wiersze.
Czynione poszukiwania wizerunków św. Szymona potwierdziły powszechność ich występowania na terenie Polski, a szczególnie w Krakowie i na terenie diecezji tarnowskiej.
Można stwierdzić, że w świątyniach wielu parafii, już od XVII w. powstawały wizerunki św. Szymona, najczęściej były to malowidła naścienne, polichromie, obrazy, niektóre z nich to cenne dzieła sztuki. Różne formy odtwarzania postaci św. Szymona czynione są i współcześnie, trudno zatem jednoznacznie określić ich ilość, jest ich z pewnością ponad sto.
Ikonografia poświęcona św. Szymonowi z Lipnicy rozwinęła się jeszcze przed jego beatyfikacją. Nawiązuje ona bezpośrednio do wydarzeń z jego świątobliwego zakonnego życia, ale utrwala też  sceny przekazane przez tradycję.
W ikonografii św. Szymon z Lipnicy przedstawiany jest zazwyczaj jako głoszący kazania. Od  najwcześniejszych lat zakonnych dał się poznać Szymon jako doskonały mówca, żarliwy kaznodzieja. Motyw kaznodziei przewija się zatem w różnych miejscach i formach jego wizerunku.

Inną formą prezentacji Szymona są wizerunki, na których Święty przedstawiony jest w modlitewnej ekstazie i orędownictwie. Jego biograf L. Skrobkowic pisał: „Prócz nieba nie zwracał oczu na nic, nie dotykał spraw innych”. Modlitwa była Jego najważniejszą istotą bytu „Cokolwiek mu od nauki zostawało czasu – wszystek na modlitwach i rozważaniu rozlicznych dobrodziejstw Bożych trawił”. Toteż wiele wizerunków św. Szymona prezentuje ten motyw jego doczesnej postawy.

Powszechnie znana jest samarytańska postawa św. Szymona, wykazał ją szczególnie dobitnie w  czasach epidemii morowego powietrza w Krakowie roku 1482. Szereg wykonanych wizerunków przypomina tę część jego życia.

Istotną częścią ziemskich czynów św. Szymona są dokonane przez niego cuda i łaski z Bożej przyczyny. Stały się one motywem scen przeniesionych na obrazy, a zarazem atrybutem świętego. Znany biograf św. Szymona o. Bogdalski kronikarz bernardyński, podaje dwa takie wydarzenia. Oba zaistniały podczas kontaktów o. Szymona z nowicjuszami i odnoszą się do przekazywanych im przez Szymona cnót zakonnego posłuszeństwa. Zgromadzonym wokół niego współbraciom, przykazał Szymon wejść boso na żarzące się węgle, odważył się to uczynić tylko jeden z nich, wykonał tę próbę bez bólu i uszczerbku dla swojego zdrowia. O. Szymon przygarnął nowicjusza mówiąc: „takie cuda sprawia święta cnota posłuszeństwa, ogromnie ważna dla każdego zakonnika”. Nazwano to później „Próbą posłuszeństwa”. O. Szymon wyrwał je z ziemi, każąc jednemu z zarozumiałych nowicjuszy zasadzić drzewko korzeniami do góry. Gdy ten odmówił, iż drzewko tak posadzone uschnie, zrobił to sam przykazując jedynie nowicjuszowi dbać o jego podlewanie. Drzewko wyrosło po latach na okazałe drzewo.

Ten cud Szymona stał się kolejnym jego atrybutem, został niejednokrotnie przedstawiony przez artystów w swych wizerunkach z drzewkiem dębu ustawionym korzeniami do góry.
Przeniesieniem tradycji do ikonografii są też wizerunki ze sceną przemywania oczu cudowną wodą ze studni Szymona, którą własnoręcznie wykopał w 1472 r.
Znane są też prezentacje św. Szymona z bochenkiem chleba, nawiązują one do przekazywanej z pokolenia na pokolenie tradycji cudu z dziecięcych lat Szymona.

Postać Szymona przedstawiana jest przeważnie jako postać pojedyncza, ale w części wizerunków  widnieje w orszaku świętych, polskich świętych, w tzw. „Chórze Świętych”.

Prezentacja niektórych wybranych, dostępnych mi wizerunków św. Szymona z Lipnicy w postaci ich fotografii i opisów, pozwoli oddać zamysły tworzących je artystów i fundatorów, a zarazem udostępnić je szerzej wyznawcom kultu naszego rodaka.

 

Tekst i zdjęcia: Czesław Anioł

 

By Lipnica Murowana

Lipnica Murowana to ziemia świętych, zabytków i palm

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *