W głuszy Potoku Piekarskiego

Piekarski Potok to jeden z głównych dopływów Uszwicy w górnej części jej dorzecza. Źródła tego strumienia wypływają z północnych zboczy Rogozowej (536 m), na wysokości około 465 m npm.. Długość cieku wynosi 4, 8 km, a jej spadek 16 ‰. Piekarski Potok wpada do Uszwicy w Lipnicy Dolnej, kilkadziesiąt metrów na północ od stacji benzynowej, jego ujście znajduje się na wysokości 265 m npm.
Potok w górnym i środkowym biegu (80 % długości) płynie przez obszar lasów porastających grzbiety Rogozowej, Dominicznej Góry, Piekarskiej Góry, Duchowej Góry. Jest to las mieszany o znacznym udziale buka, a także świerka, sosny i jodły. W partiach nadbrzeżnych potoku występuje drzewostan związany z tym środowiskiem, a więc olchy szare, graby, jesiony, leszczyna i sporadycznie inne gatunki. Brzegi koryta porastają obficie rośliny zielne jak, łopiany, lepiężniki, skrzypy, paprocie, podbiały.
Piekarski Potok, jak mało która z pogórzańskich rzek jest tak wdzięcznym przykładem dla postrzegania pracy rzeki. Wędrówka jego brzegiem, a czasem i korytem, to wyjątkowa lekcja poglądowa naturalnego kształtowania się drogi wodnej i jej otoczenia. Piekarski Potok jest autentyczną przyrodniczą wartością, spełnia ponadto funkcje poznawcze i dydaktyczne.
Wybrane na trasie przebiegu doliny rzecznej punkty etapowe – przystanki, prezentują obok procesów hydrologicznych i form geologiczno-geomorfologicznych, bogactwo świata roślin.
Na prawie całej długości potoku, w korycie i pasie przybrzeżnym nie stwierdza się wyraźnych śladów ingerencji ludzkiej, obserwowane procesy są wyłącznym dziełem sił przyrody.

Przystanek I1

Znajdujemy się w miejscu zwanym „Za Dworem”, na terenie byłego leśnego parku dworskiego Ledóchowskich. Piekarski Potok po raz ostatni w swym biegu (dla nas po raz pierwszy) tworzy tu podcięcia erozyjne stromego, prawego brzegu, odsłaniając wewnętrzną budowę wzgórza. Stąd do ujścia jest już tylko 300 m i jest to dolny odcinek biegu strumienia, który wytraca odtąd swój spadek, a zjawiska erozji rzecznej ustępują miejsca rzecznej akumulacji. Na poziomie terasy nadzalewowej u podstawy stoku wypływa źródło, jest to sporej wydajności wypływ typu skalnego ujęte w formę studzienki.

Przystanek II

Znajduje się około 200 m w górę potoku, podchodzimy najpierw do kapliczki – groty, a stąd kierujemy się przez kładkę niewyraźną ścieżką nad brzeg Piekarskiego Potoku. Znajduje się tu spora ściana skalna wznosząca się kilka metrów nad korytem potoku o ukośnym upadzie warstw i znacznej ich grubości (dawny kamieniołom).
Erozyjna działalność potoku oraz zachodzące na stoku procesy doprowadziły do odsłonięcia gruboławicowych kompleksów piaskowców. Jest to piaskowiec drobnoziarnisty, w istniejących odsłonięciach miąższość jego warstw sięga 3,5 m, zaś wysokość krawędzi około 25 m. Szczytowe partie tego skalnego bloku noszą ślady erozji powodującej spękanie wierzchniej warstwy. Atrakcyjności miejsca przydaje bujna zieleń drzew i krzewów porastających brzegi tego odcinka potoku.

Przystanek III

Znajduje się kilkadziesiąt metrów powyżej, za pierwszym domostwem przysiółka Podlesie. Potok Piekarski podcinając zachodnie zbocza Duchowej Góry odsłania sporych rozmiarów (około 15 metrów wysokości) kompleks gruboławicowych, drobnoziarnistych piaskowców. Odsłonięta ściana skalna jest przykładem erozji bocznej potoku i trwających równocześnie przekształceń w korycie, jako efekt erozji dennej. Potok wpływa w odcinek przełomowy z kierunku południowego, napotykając na swej drodze ukośnie zapadające warstwy, zmienia więc tu kierunek na północno – wschodni, tworząc przed nimi rozległe zakole. Podcięcie warstwy spągowej spowodowało obrywy ze ściany, pojedyncze bloki zalegają podnóże i koryto potoku.

Przystanek IV

Około 200 metrów powyżej przystanku III, potok tworzy kolejny przełom przebijając się na długości kilkunastu metrów przez gruboławicowe płyty piaskowca. W końcowym fragmencie tego odcinka koryta, po prawej, zachodniej stronie, kryje się w drzewach i krzewach murowana kapliczka. Dziś to już odludne ustronie przysiółka Podlesie, zagubione w przekształconym krajobrazie wtórnej naturalizacji. Grube kamienne mury kryją w swoim wnętrzu kamienny ołtarzyk z drewnianą figurką Matki Boskiej. Kapliczce patronuje św. Jan Nepomucen, którego wizerunek widnieje w postaci reprodukcji nad wejściem. Kapliczka wzniesiona została w połowie XIX w. w miejscu stojącej tu w latach 1596 – 1730 kościoła (kaplicy) cechu kowalskiego.

Przystanek V

150 m powyżej warto zatrzymać się po raz kolejny, by prześledzić trud pracy rzeki. Przystanek ten obejmuje stosunkowo długi odcinek potoku znaczony częstymi przełomowymi fragmentami. Z lewej strony wpada znaczący dopływ, jest to potok mający swe źródła pod Śpilówką, a wytworzona przez niego dolina opiera się o zbocza Duchowej Góry i Piekarskiej Góry. Powyżej jego ujścia, dolina znacznie się zwęża, a struga wody ześlizguje się na długości 10 m po skalnych płytach zgodnie z ich upadem. Powyżej następuje kolejny odcinek przełomowy, w którym nurt ciasno meandruje między wychodzącymi z dna spękanymi ławicami piaskowca. Brzegi strumienia porasta las grabowy i krzewy leszczyny zamykające od góry wąski jar potoku.
W korycie pojawia się kilkunastometrowej długości warstwa piaskowca o prawie pionowym upadzie. Nurt wody płynie tu poszerzoną szczeliną utworzoną na kontakcie warstw. Koryto ma tu charakter rynny ze skalnymi występami, tworzącymi system wodnych kaskad. Powyżej, z lewej strony wpada kolejny znaczny dopływ, bierze swój początek z źródlisk w lasach Cygierek (w grzbiecie Piekarskiej Góry), płynie głęboką debrzą – słynną z legend Skarbową Paryją. Powyżej, potok silnie meandruje w obrębie doliny, na zewnętrznych zakolach akumuluje łachy grubych żwirów, odsłania wkładki łupków o ciemno siwej i czekoladowej barwie wypełniające przestrzenie między warstwami piaskowca.

Przystanek VI,

znajduje się w jednym z zakoli koryta w jego odcinku przełomowym między Dominiczną Górą (476 m), a Piekarską Górą (515 m). Po serii odsłonięć warstw piaskowcowych, pojawia się strefa znacznej miąższości ciemnych łupków. W strefie bezpośredniego przełomu, zbocza sąsiadujących przez dolinę wzgórz znacznie się zbliżają, a oś doliny przybiera tu kierunek północ – południe. W odcinku przełomu zbiegają się dwa szlaki turystyczne, zielony z Rajbrotu do Czchowa i szlak czarny, z Lipnicy Murowanej do Rajbrotu. To już ostatni odcinek przełomowy w biegu rzeki licząc je od ujścia, powyżej przełomu rozpoczyna się górny odcinek biegu strumienia charakteryzujący się zwiększeniem spadku, wciosową formą doliny, zagęszczającej się siecią źródliskowych dopływów oraz naturalnością drzewostanów.
Główny strumień źródłowy Piekarskiego Potoku wypływa z linii źródeł na północnych zboczach Rogozowej, z warstwy wodonośnej na wysokości około 465 m npm. Palczasto rozłożone po zboczu strumienie, zlewają się ze sobą nieco poniżej mrocznej debrzy w jeden większy ciek.

Tu kończy się historia jednego z potoków Pogórza Wiśnickiego, cieków jakich wydawałoby się jest wiele, ten ma z pewnością swój indywidualny charakter i tworzy specyficzny krajobraz znaczony skalnymi przełomami.

 

Tekst i zdjęcia: Czesław Anioł

1 nazwa umowna, miejsce występowania istotnych elementów koryta potoku.

By Lipnica Murowana

Lipnica Murowana to ziemia świętych, zabytków i palm

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *